Ẩn mình dưới những tán rừng tràm rậm rạp, len lỏi bên bờ rạch, bờ đê hay ven các lạch nhỏ miền Tây Nam Bộ, đọt choại – một loài dây leo hoang dại thuộc họ dương xỉ đã từng là món ăn đạm bạc, dân dã gắn bó với người dân quê suốt những năm tháng khó khăn. Thế nhưng, ngày nay, đọt choại đã có mặt trong thực đơn của nhiều nhà hàng cao cấp, trở thành món đặc sản "gây thương nhớ" cho thực khách gần xa.
Đọt choại hay còn gọi là rau chạy, đọt chạy, là phần non của cây choại – loại cây dây leo thân mềm, có thể dài tới 40-50cm, thường mọc bò trên mặt đất hoặc leo quấn quanh các thân cây tràm. Mùa mưa là thời điểm cây choại phát triển mạnh nhất, xanh mướt và phủ kín cả một vùng, đặc biệt là khu vực rừng U Minh Hạ – nơi được xem là "thủ phủ" của loại rau này.
Chị Ngọc (ở Đồng Tháp) chia sẻ: “Ngày xưa nhà nghèo, rau choại là món ăn chống đói. Giờ khá giả hơn rồi, món ăn ngon nhiều vô kể nhưng lâu lâu vẫn thèm cái vị đọt choại luộc chấm kho quẹt ngày xưa. Người thân tôi ở thành phố mỗi lần về quê đều lùng mua đọt choại, vừa để ăn, vừa làm quà".
Đọt choại non có màu xanh nhạt hoặc đỏ nâu, hình xoắn cong như lò xo, khi già sẽ xơ hóa và không còn ăn được. Phần non khi ăn có độ giòn, thơm nhẹ, hậu vị bùi và một chút nhớt đặc trưng – chính điều này tạo nên nét riêng của rau choại so với các loại rau rừng khác. Đơn giản chỉ là luộc chấm kho quẹt, hoặc cầu kỳ hơn là xào tỏi, xào bò, làm gỏi tôm thịt, xào với nhộng tằm, nhúng lẩu… món nào cũng hấp dẫn, khó quên.
Không chỉ được ưa chuộng tại địa phương, đọt choại còn xuất hiện trong thực đơn ở các nhà hàng, khách sạn lớn nhờ vị ngon đặc biệt và nguồn gốc tự nhiên, sạch, không hóa chất. Trên chợ mạng, đọt choại được rao bán với giá khoảng 70.000 đồng/kg, song không phải lúc nào cũng có, người bán chỉ cung cấp được theo mùa, theo ngày.
Chị Hạnh (người chuyên bán rau đặc sản online) cho biết: “Trong các loại rau rừng, đọt choại là đắt khách nhất. Có bao nhiêu bán hết bấy nhiêu. Rau này ai ăn rồi cũng ghiền, lại là hàng sạch nên nhiều người tìm mua để đổi vị cho bữa cơm gia đình".
Nhận thấy tiềm năng kinh tế từ loại rau rừng này, nhiều người dân đã bắt đầu trồng đọt choại để bán ra thị trường. Anh Khôi (ở Cà Mau) từng trồng khóm nhưng thu nhập thấp, nay chuyển sang trồng choại trên diện tích 2.000m². Mỗi ngày anh thu hoạch 10-15kg rau, bán lẻ với giá 40.000 đồng/kg, cho thu nhập ổn định 8-10 triệu đồng/tháng. “Trồng rau choại nhàn lắm, hầu như không phải chăm sóc nhiều. Mỗi lần thu hoạch là tôi vừa hái, vừa đè nhẹ cây xuống cho nó mọc thêm ngó mới. Trồng một lần ăn được nhiều năm, lại phù hợp với vùng đất của mình", anh Khôi chia sẻ.
Tuy mang nhiều ưu điểm, song đọt choại cũng có nhược điểm là khó bảo quản, nếu không dùng trong ngày rau sẽ dễ bị giập, nhớt và có mùi tanh như rong biển thiu. Muốn để qua đêm, phải rửa sạch, ngâm nước hoặc bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.
Từ loài cây mọc hoang bị lãng quên nơi bờ rào, bìa rừng, đọt choại nay đã vươn mình trở thành một phần của ẩm thực đặc sản, góp mặt trong bữa cơm của những gia đình thành thị, trong thực đơn của nhà hàng lớn, mang theo hương vị đồng quê mộc mạc, bình dị mà không gì thay thế được.
