Giữa núi rừng Tây Nguyên bạt ngàn, có một loại quả nhỏ bé nhưng lại khiến nhiều người mê mẩn bởi vị đắng và vị ngọt đặc trưng cùng hương thơm khó lẫn, đó là quả mắc nhung, hay còn gọi là cà đắng rừng. Loại quả này có ở các tỉnh Tây Bắc hay Tây Nguyên, nhiều nhất là ở Đắk Lắk, từng gắn cuộc sống dẫn dã của người dân địa phương.
Cây mắc nhung thường mọc hoang ở các bìa rừng, nương rẫy, hoặc trên những mảnh đất ẩm ướt ven suối. Thân cây nhỏ, lá xanh nhạt, cho quả tròn bằng đầu ngón tay, có màu xanh mướt khi non và chuyển sang cam đỏ khi chín. Quả thuộc họ cà, nhìn thoáng qua khá giống cà chua bi nhưng nhỏ hơn, khi ăn có vị đắng nhưng càng ăn càng thấy vị ngọt hậu. Chính vị đắng ấy lại là điều khiến món ăn từ quả mắc nhung trở nên độc đáo, vừa dân dã, vừa khó quên.
Trước kia, khi đời sống còn thiếu thốn, quả mắc nhung là món ăn quen thuộc của người dân miền núi Đắk Lắk. Những ngày mưa, người ta vào rừng hái quả về nấu cùng cá suối, thịt rừng hoặc nấu cháo để làm ấm bụng. Người dân thường nói vui đến Đắk Lắk mà chưa ăn các món từ quả mắc nhung thì chưa thử hết những cái ngon của ẩm thực địa phương.
Món phổ biến nhất là cháo mắc nhung, được nấu từ quả mắc nhung chín vừa, thịt băm và bột gạo nếp. Khi cháo sôi, hương thơm dậy lên, vị đắng quyện cùng vị béo của thịt, ngọt của gạo tạo thành món ăn dân dã nhưng đầy cuốn hút.
Ngoài cháo, người Đắk Lắk còn dùng quả mắc nhung để nấu canh, kho với cá khô hoặc giã nhỏ trộn với ớt, muối rừng thành món chấm đặc trưng. Ngọn và lá non của cây mắc nhung cũng được hái về nấu canh, có vị hơi chát, thanh mát và giúp giải nhiệt. Với đồng bào dân tộc ở đây, vị đắng của quả mắc nhung không chỉ là hương vị mà còn là “vị thuốc”, biểu trưng cho sức sống mạnh mẽ của con người miền rừng núi.
Ngày nay, khi đời sống ngày càng khấm khá, quả mắc nhung không còn xuất hiện nhiều như trước. Loài cây này mọc tự nhiên nên sản lượng ít, thường chỉ được người dân vào rừng hái mang ra chợ bán. Ở các phiên chợ quê, những rổ mắc nhung xanh mướt, quả căng mọng được bày xen giữa các loại rau rừng khác, giá dao động từ 40.000-70.000 đồng/kg tuỳ thời điểm. Nhiều du khách ghé chợ đều muốn mua vài cân về làm quà cho người thân và bạn bè.
Không chỉ là món ăn, quả mắc nhung còn được coi là bài thuốc dân gian giúp kích thích tiêu hóa, mát gan, tăng sức đề kháng và thanh lọc cơ thể. Người già thường dùng quả mắc nhung nấu cháo hoặc canh để bồi bổ, trẻ nhỏ ăn quen thì lại mê vị đắng lạ miệng.
Hiện một số nhà hàng đặc sản ở Đắk Lắk đã bắt đầu đưa cháo mắc nhung rừng vào thực đơn, phục vụ du khách muốn khám phá ẩm thực bản địa. Từ một loại quả rừng bình dị, mắc nhung đã trở thành đặc sản níu chân bao du khách khi đến Đắk Lắk. Giữa thế giới ẩm thực phong phú, vị đắng ngọt hòa quyện của quả mắc nhung vẫn giữ nguyên sức hút riêng, vừa dân dã, vừa đậm đà hồn núi rừng.
