Nấm mối là một loại nấm tự nhiên đặc biệt, mọc lên từ những ụ đất có phân mối sau thời gian dài ủ mục. Theo kinh nghiệm của người dân, nấm mối chỉ xuất hiện vào mùa mưa, khoảng từ tháng 4 đến tháng 7 âm lịch, thời điểm đất ẩm và khí hậu ấm áp.
Nấm mối được ví như lộc trời, xuất hiện vào ban đêm
Không giống như nhiều loại nấm khác, nấm mối mọc về đêm và lớn rất nhanh. Chỉ trong vài giờ sau mưa, những tai nấm nhỏ bé đã vươn lên khỏi mặt đất, tán nở dần dưới ánh trăng và sương khuya. Tuy nhiên, tuổi thọ của nấm mối lại rất ngắn – chỉ vài tiếng sau khi nở là bắt đầu héo rũ, đổi màu, mất đi độ ngon và giá trị. Vì vậy, muốn hái được nấm ngon nhất, người dân phải săn nấm trong đêm, khi nấm còn ở dạng búp, đó là phần ngon nhất, ngọt và giòn nhất.
Việc tìm và hái nấm mối đòi hỏi sự kiên nhẫn, kinh nghiệm và cả lòng can đảm. Những người săn nấm thường bắt đầu chuyến đi của mình từ khoảng 11 giờ đêm đến rạng sáng, mang theo đèn pin, găng tay, dao nhỏ và rổ nhựa. Họ phải len lỏi giữa các bụi cây rậm rạp, rọi đèn pin dưới từng lớp lá mục, nơi nấm mối thường mọc rất kín đáo và khó thấy.
Nấm mối thường mọc kín đáo và khó thấy nên người đi hái nấm cần phải kiên nhẫn, có kinh nghiệm, thông thạo địa hình
Ông Sang (ở Bình Phước) chia sẻ: “Tìm nấm mối giống như đánh bạc vậy, hôm nào hên thì trúng ụ nấm, kiếm được vài cân, hôm nào xui thì cả đêm về tay không. Nhưng đã mê rồi thì mưa gió, muỗi mòng cũng không ngại”.
Ngoài sự vất vả, những người săn nấm còn phải đối mặt với nhiều nguy hiểm rình rập trong đêm như rắn độc, bọ cạp, rết, muỗi rừng, thậm chí có thể bị lạc giữa rừng nếu không quen đường. Nhưng vì nấm mối có giá trị kinh tế cao, lại là sản vật hiếm có, nên mỗi mùa nấm, người dân vẫn kiên trì lên đường.
Chính vì khó tìm, thời gian thu hái ngắn và hoàn toàn phụ thuộc vào thiên nhiên, nấm mối có giá cao ngất ngưởng. Theo người dân địa phương, giá nấm mối đầu mùa thường dao động từ 400.000 – 600.000 đồng/kg, nhưng vào lúc khan hiếm, có thể lên đến gần 1 triệu đồng/kg. Ở nhiều nơi như Bến Tre, Tây Ninh, Bình Phước, mỗi cân nấm mối tươi được thương lái hoặc chủ các nhà hàng săn đón ngay trong đêm.
Nấm mối có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, hấp dẫn
Một số nhà hàng ở TP.HCM, Hà Nội hay Đà Nẵng còn mua nấm mối tươi với giá cao để chế biến cho khách quốc tế, những người luôn tò mò và thích thú với món đặc sản độc đáo của Việt Nam.
Những người từng thưởng thức nấm mối cho biết loại nấm này có vị ngon ngọt tự nhiên, giòn dai, thơm đặc trưng không lẫn vào đâu được. Một số món ăn phổ biến từ nấm mối có thể kể đến như: Nấm mối kho tiêu, xào tỏi, hấp gà, cháo nấm, bánh xèo nhân nấm mối...
Nấm mối hiện nay trở thành đặc sản được nhiều người "săn đón" khi tới mùa
Ngày xưa, nấm mối là món ăn quen thuộc của người dân quê, chế biến ăn tươi hoặc phơi khô để dành nhưng bây giờ nó đã "lên đời" thành đặc sản mang về thu nhập cho người dân. Chị Liên (ở Bến Tre) kể: “Ngày trước mỗi mùa mưa về, mùi nấm mối kho thơm lừng cả xóm. Đó là hương vị tuổi thơ mà giờ tìm lại khó lắm. Nay nấm mối quý, hiếm, chỉ còn thấy trong nhà hàng hoặc các dịp đặc biệt”.
