Những năm gần đây, người thành phố có xu hướng tìm kiếm những thực phẩm dân dã, sạch và lạ miệng khiến nhu cầu sử dụng các loại rau dại tăng mạnh. Từ chỗ chỉ mọc hoang ở ao hồ, ruộng nước hay ven sông, nhiều loài rau quê giờ được người dân chủ động trồng để đáp ứng thị trường và tăng thêm thu nhập. Trong số đó phải kể tới rau rút, một đặc sản nổi tiếng ở miền Tây.
Rau rút là loài thực vật thủy sinh thuộc họ Trinh nữ, thường mọc nổi trên mặt nước ở ao, hồ, ruộng lúa hoặc kênh rạch. Loại rau này có thể làm thành nhiều món như: rau rút nấu canh chua cá lóc, nhúng lẩu mắm, nấu canh tép đồng, món gỏi rau rút tôm thịt thanh mát. Hay chỉ cần luộc rau rút chấm với mắm kho quẹt thôi, hương vị giòn, ngọt và mát đã đủ khiến nhiều người thích mê ẩn.
Nhờ đặc tính dễ trồng, phát triển nhanh và được ưa chuộng trong ẩm thực, rau rút không chỉ xuất hiện trong bữa cơm quê mà còn có mặt tại nhiều nhà hàng, quán ăn ở thành phố, góp phần giúp người trồng có thêm nguồn thu ổn định. Nhiều hộ dân miền Tây đã mạnh dạn chuyển đổi diện tích ao hồ kém hiệu quả sang trồng rau rút, mở rộng quy mô từ nhỏ lẻ sang mô hình trồng chuyên canh.
Điểm đặc trưng của rau rút nằm ở phần thân màu xanh nhạt, được bao quanh bởi lớp bọt khí trắng li ti giúp cây nổi tự nhiên. Lá rau nhỏ, mềm mảnh, mọc so le dạng lông chim, tạo cảm giác vừa thanh thoát vừa mềm mại. Chính cấu tạo đặc biệt ấy giúp rau rút dễ thích nghi, sinh trưởng nhanh trong môi trường nước tĩnh, không cần nhiều phân bón hay công chăm sóc.
Quy trình trồng rau rút tuy không quá phức tạp, nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ và nắm vững kỹ thuật của cây thủy sinh. Người trồng thường chọn những vùng trũng, ao hồ có nguồn nước sạch, độ sâu khoảng 20–30cm, đảm bảo nước không bị ô nhiễm phèn hay thuốc bảo vệ thực vật. Rau giống được gieo thành bụi nhỏ rồi thả nổi trên mặt nước. Nhờ các bọt khí tự nhiên bám quanh thân, cây không bị chìm và nhanh chóng lan rộng ra khắp mặt ao.
Trong quá trình trồng, điều quan trọng nhất là duy trì nguồn nước trong và ổn định. Rau rút rất nhạy cảm với nước bẩn hoặc chứa tạp chất, nên nông dân phải thường xuyên thay nước, kiểm soát mực nước, tránh để ao quá cạn hay quá sâu. Một số hộ trồng còn bổ sung thêm phân hữu cơ hoặc bùn vi sinh định kỳ để tăng dinh dưỡng tự nhiên cho cây.
Rau rút có tốc độ sinh trưởng khá nhanh: chỉ sau 25–30 ngày là có thể thu hoạch đợt đầu tiên, sau đó cây tái sinh liên tục và cho thu hái quanh năm. Mỗi vụ trồng kéo dài từ 5 đến 6 tháng, tùy theo điều kiện khí hậu và cách chăm sóc. Để đảm bảo năng suất và chất lượng, nông dân thường trồng lại sau mỗi 3 tháng, giữ mật độ thưa hợp lý để cây non phát triển tốt, không bị chen chúc hoặc úa vàng.
Hiện nay, nhiều vùng ở Đồng Tháp, Tây Ninh, An Giang hay Vĩnh Long đã hình thành những mô hình trồng rau rút quy mô lớn, có hệ thống tưới tiêu và xử lý nước tuần hoàn, cho sản lượng cao và ổn định, giúp tận dụng hiệu quả diện tích ao hồ, mặt nước trước đây vốn bị bỏ hoang.
Ngoài ra, một số hộ dân còn thử nghiệm mô hình trồng rau rút trên cạn bằng công nghệ cao, giúp loại rau dại này thích nghi với môi trường mới mà vẫn giữ được hương vị đặc trưng. Mô hình này tận dụng các thùng xốp hoặc khay trồng làm bể chứa, có giá thể là lớp bùn mềm tương tự như môi trường tự nhiên của rau rút dưới nước.
Trong mỗi thùng xốp, người trồng cấy khoảng 10 gốc rau rút non. Các thùng được bố trí gọn gàng trong khu vườn có hệ thống tưới nhỏ giọt giúp cung cấp dinh dưỡng tự động cho cây, kết hợp hệ thống phun sương để giữ độ ẩm ổn định. Nhờ đó, rau luôn phát triển trong điều kiện mát mẻ, ít chịu ảnh hưởng của thời tiết nắng nóng hoặc mưa lớn.
Một điểm cải tiến đáng chú ý của mô hình này là việc thiết kế giàn leo hình chữ A phía trên các thùng trồng. Khi cây rau rút phát triển, các thân leo sẽ được gác nhẹ lên giàn để tránh tiếp xúc với đất. Cách làm này giúp hạn chế sâu bệnh, tiết kiệm diện tích đất, đồng thời giúp thân rau luôn thẳng, giòn và sạch, dễ thu hoạch và bảo quản hơn.
Điều quan trọng nhất trong kỹ thuật trồng rau rút trên cạn chính là chế độ dinh dưỡng. Người trồng sử dụng hỗn hợp dinh dưỡng gồm hơn chục loại phân bón khác nhau, được tính toán tỉ lệ hợp lý theo từng giai đoạn phát triển của cây. Khi mới trồng, lượng dinh dưỡng được cung cấp ít để cây bén rễ; về sau, khi cây phát triển mạnh, lượng phân được điều chỉnh tăng dần nhằm giúp rau có mùi thơm tự nhiên, vị giòn ngọt và xanh mướt.
Sau khoảng 5 tuần trồng, rau rút bắt đầu cho thu hoạch. Khi hái, chỉ cắt phần ngọn dài khoảng 20–25cm, phần thân bên dưới sẽ tiếp tục đâm chồi, phát triển thêm nhiều nhánh mới cho những đợt thu hoạch kế tiếp. Nhờ vậy, người trồng có thể thu hái liên tục nhiều lần, năng suất tăng dần qua từng đợt.
Một điểm khác biệt lớn của rau rút trồng trên cạn là có thể sử dụng toàn bộ cọng rau, không cần sơ chế bỏ bớt như loại trồng dưới nước. Thân rau sạch, giòn và không bị dính bùn, giúp giảm công sơ chế, nâng cao giá trị sản phẩm.
Trên thị trường, rau rút được bán với giá từ 50.000-70.000 đồng/kg. Sau khi thu hoạch, rau có đầu ra ổn định, được thương lái thu mua tận nơi hoặc bán vào các nhà hàng, quán ăn.
