Chả xương sông là một trong những món ăn đặc trưng của ẩm thực miền Bắc. Nguyên liệu để tạo nên mùi vị cho món này chính là lá xương sông - được lấy từ cây xương sông vốn mọc hoang dại ở các miền quê.
Xương sông vốn là cây mọc dại ở các miền quê
Xương sông còn có tên gọi khác là xanh sông, tên khoa học: Blumea lanceolaria, đây là loài cây lấy làm gia vị và thuốc trong họ Cúc (Asteraceae).
Cây dạng thân thảo sống khoảng hai năm, cao từ 0,6 đến 2 mét, có thân mọc thẳng, lá hình trứng thuôn dài, mép răng cưa và nổi rõ gân lá. Cây có hoa mọc ở nách các lá, màu vàng nhạt và có mào lông màu trắng. Xương sông cũng có quả hình trụ, 5 cạnh trông rất lạ mắt. Lá xương sông có mùi tinh dầu, hơi hăng nhưng khi kết hợp thành món ăn lại mang hương vị hấp dẫn.
Lá xương sông thơm mùi tinh dầu, là rau gia vị tăng hương vị cho món ăn
Loài cây này vốn mọc dại hoặc được trồng nhiều nơi ở các vùng Nam Á và Đông Nam Á. Cây thường mọc tự nhiên trong vườn hoặc trong rừng. Tại Việt Nam, chúng mọc dại ở cả miền Bắc và miền Nam, từ xưa đã được người dân sử dụng làm gia vị cho một số món ăn.
Tùy vào độ non, già của lá mà xương sông được chế biến theo nhiều cách khác nhau. Lá non thường được dùng ăn sống như rau thơm hoặc trộn gỏi, đặc biệt là gỏi cá. Trong khi đó, lá bánh tẻ hoặc lá già lại được băm nhỏ làm chả, cuốn chả nướng, xào cùng thịt hay nấu canh. Một trong những món ăn nổi bật làm nên tên tuổi của lá xương sông chính là chả cuốn xương sông nướng, món ăn dân dã mà hấp dẫn của ẩm thực miền Trung và miền Bắc.
Không chỉ dừng lại ở đó, lá xương sông còn là thành phần quen thuộc trong mẹt rau rừng Tây Ninh, thường được dùng để ăn kèm với bánh tráng phơi sương Trảng Bàng. Hương thơm lạ của lá giúp cân bằng vị béo của thịt luộc, làm dậy hương nước chấm và mang lại trải nghiệm ẩm thực khó quên.
Chả thịt lá xương sông
Xương sông xào ốc chuối,
Ngày trước, chỉ có người dân ở quê mới biết tới lá xương sông. Cây này có quanh năm nhưng xanh tốt vào thời điểm mưa nhiều. Hiện nay, chúng trở thành đặc sản được bán trên chợ mạng và các chợ dân sinh với giá khoảng 70.000 đồng/kg.
"Trong vườn nhà mình có chừng 3-4 cây xương sông. Thỉnh thoảng, mẹ lại hái vào làm món chả thịt lá xương sông, xương sông xào ốc chuối, canh trai nấu lá xương sông, canh tiết nấu lá xương sông, cà xào tía tô lá xương sông, canh cá nấu chuối và lá xương sông, chả ức gà lá xương sông,..., món nào cũng ngon và dễ ăn.
Bây giờ ở chợ chung cư cũng có vài người rao bán lá này với giá khoảng 70.000 đồng/kg nên rất tiện. Mình mua về đổi bữa cho gia đình, lá xương sông có mùi tinh dầu rất riêng, ai ăn thử một lần đảm bảo thích mê hương vị của chúng", chị Hoài (ở Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ.
Cây xương sông có thể trồng quanh năm bằng phương pháp gieo hạt. Loại cây này ít sâu bệnh hại, khoảng 1 tháng sau khi trồng là có thể thu hoạch được. Nhiều chị em trồng cây này ở ban công hay trong vườn nhà để tiện thu hái.
