“Gió đưa gió đẩy, về rẫy ăn còng
Về sông ăn cá, về giồng ăn dưa...”.
Câu ca dao quen thuộc của người miền Tây đã nhắc đến con còng gió, một loài giáp xác nhỏ bé nhưng lại là một đặc sản nổi tiếng gắn liền với đời sống dân dã của người dân ở Đồng Tháp.
Còng gió là loài giáp xác nhỏ, trông giống với con cua nhưng màu sắc khác hẳn
Còng gió có hình dáng nhỏ, màu vàng nhạt pha trắng, dễ lẫn vào cát nên khó phát hiện. Chúng thường sống ở các bãi bồi ven sông, ven rạch và vùng nước lợ. Đặc điểm nổi bật của loài này là đôi chân dài giúp chạy rất nhanh, vì thế người dân phải thật tinh mắt và nhanh tay mới bắt được.
Từ bao đời nay, còng gió đã gắn bó mật thiết với cuộc sống của người dân Đồng Tháp. Sau mỗi vụ mùa, khi nông thôn bước vào thời gian nông nhàn, bà con thường đi bắt còng ở bãi sình ven sông. Nhiều gia đình nghèo từng coi việc bắt còng là một nghề để kiếm thêm thu nhập và cải thiện bữa ăn hàng ngày.
Theo kinh nghiệm dân gian, muốn bắt được còng ngon thì phải chọn đêm tối trời, thường là từ ngày 25 đến mùng 5 âm lịch. Đây là lúc còng ra khỏi hang đi kiếm ăn, dễ dàng quan sát và bắt được. Khi phát hiện chỗ cát ụn lên, người dân nhanh tay đào hoặc chụp để bắt, nếu chậm thì còng sẽ lẩn mất. Dù nhỏ bé, nhưng còng có vuốt rất sắc, nếu chẳng may bị kẹp sẽ đau nhói.
Sau khi bắt về, còng được làm sạch, bỏ phần vuốt nhọn rồi chế biến thành nhiều món ăn dân dã. Cách đơn giản nhất là rang muối, xào sả ớt hoặc nướng mọi trên than hồng. Ngoài ra, còng gió còn được nấu cháo, nấu canh chua, hay rang nước mắm tạo nên hương vị đậm đà, khó quên. Dù là món nào, thịt còng cũng mang vị ngọt thanh, thơm đặc trưng, rất hợp khẩu vị người dân miền Tây.
Bên cạnh những món ăn dân dã, còng gió còn được dùng để làm mắm. Người dân xã Gò Công Đông (Đồng Tháp) nổi tiếng với món mắm còng gió, chế biến bằng cách ủ còng trong hũ, khi ăn trộn thêm chanh, ớt, đường. Mắm có vị mặn mòi, ăn kèm thịt ba chỉ và rau sống tạo nên một hương vị đặc sắc. Tương truyền, món mắm này từng được dâng tiến Vua, trở thành một trong những đặc sản quý hiếm của vùng Nam Bộ.
Ngày nay, còng gió không còn nhiều như trước vì môi trường sống dần bị thu hẹp. Tuy nhiên, chúng vẫn là loại hải sản dân dã được nhiều người ưa chuộng. Với mức giá chỉ từ 90.000 đồng/kg ở chợ quê hay trên chợ mạng, còng gió được xem là món ăn vừa rẻ vừa ngon, lại gợi nhớ hương vị quê nhà. Ở các thành phố lớn, món ăn này càng trở nên hấp dẫn nhờ sự mới lạ và đặc trưng của vùng sông nước Đồng Tháp.
Còng gió tuy nhỏ bé nhưng mang trong mình giá trị ẩm thực và văn hóa riêng. Nó không chỉ là nguồn thực phẩm dân dã mà còn là ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ miền Tây. Nhiều người nhận xét còng gió ngon hơn cua đồng, khó mua hơn cua biển, ai may mắn mới có cơ hội được thưởng thức.
