Ở những cánh rừng phía Tây Nghệ An có một loài cây dân dã nhưng gắn bó với đời sống của bao thế hệ, đó là cây lá chim chim. Nghe cái tên "ngượng đỏ mặt" nhưng ai từng một lần thưởng thức món canh từ loại lá này đều nhớ mãi vị đăng đắng đặc trưng và cái ngọt hậu lan tỏa nơi đầu lưỡi.
Ở nhiều địa phương, người ta còn gọi nó bằng cái tên rất quen như lá lằng, lá chân chim. Dù tên gọi khác nhau, nhưng từ xưa đây là loại lá đặc sản được người dân ở Nghệ An sử dụng làm lá gia vị trong nhiều món ăn.
Cây lá chim chim vốn mọc hoang trong các cánh rừng hoặc người dân trồng ở bờ rào. Không phải loài cây có giá trị trong xây dựng hay kinh tế, thân gỗ mềm và ít được người ta đốn hạ, nhờ vậy mà tán lá của nó vẫn xanh ngát trải qua bao mùa nắng gió. Lá của cây thường xòe thành từng chùm tròn 7–9 thùy, dày dặn và bóng mượt như những chiếc ô nhỏ. Hình dáng đó khiến nhiều người liên tưởng đến những ngón chân chim nên mới có tên gọi lá chim chim.
Nếu đưa lên mũi ngửi, lá này có mùi hơi hăng hắc, nhưng khi nấu lên lại toả ra một mùi thơm đặc trưng khiến ai nếm thử cũng thích mê mẩn. Với người miền khác, vị đắng của lá chim chim có thể là thử thách. Nhưng với người dân xứ Nghệ, cái đắng đó lại chính là bản sắc, đắng rồi ngọt hậu rất lạ miệng.
Ngày trước, khi còn nghèo khó, người dân đi rừng chỉ cần bẻ vài nhánh lá đem về là đã có bát canh ngon lành cho cả nhà. Cái đắng của lá chim chim giúp giải nhiệt, chống rôm sảy trong những ngày gió Lào. Nấu lá chim chim cũng không cần cầu kỳ, ít tép đồng hoặc vài lát cà chua, nồi nước sôi bùng lên rồi thả nắm lá đã rửa sạch vào, nêm chút mắm muối là có bát canh đậm vị.
Bát canh lá chim chim nóng hổi ăn cùng cơm trắng dẻo thơm, thêm miếng cà muối giòn chua, hay cặp với con cá biển kho mặn. Vị đắng, vị chua và vị mặn giao hòa rồi để lại vị ngọt thanh nơi cổ họng, đến bây giờ những người xa quê vẫn nhớ như in hương vị của canh lá chim chim.
Vào mùa hè, khi lá xanh nhất, người dân tranh thủ hái đem về chế biến nhiều món mới lạ hơn như xào với lòng lợn, quấn cá trích đem nướng than hồng, hay thậm chí nấu cùng các loại hải sản mua từ vùng biển gần đó. Tuy vậy, món canh vẫn là lựa chọn phổ biến nhất khi chế biến lá chim chim.
Chị Bình (ở Nghệ An) kể: "Mẹ từng nói với tôi rằng, cây lá chim chim trước đây thường mọc hoang ở ven rừng quanh các chân đồi, sườn núi. Vào mùa hè, lá chim chim xanh mơn mởn. Lá chim chim được dùng để nấu canh thời điểm này là ngon nhất. Hồi bé thấy canh lá chim chim nhẩn đắng nên chị em tôi chê không ăn. Lúc đó, mẹ lại khẽ bảo: "Lá chim chim ăn tốt lắm con ơi". Bây giờ xa quê lại nhớ bát canh lá chim chim đơn giản mà tròn vị".
Vài năm trở lại đây, lá chim chim không còn là thứ lá rừng “chỉ người bản địa mới biết. Nhu cầu tăng lên khiến người dân bắt đầu thu hái có chọn lọc rồi sơ chế để bán. Ngoài bán lá tươi, người dân địa phương còn thái nhỏ rồi phơi khô, bảo quản cẩn thận để nấu dần trong vài tháng. Tại các chợ ở quê, lá chim chim khô có giá khoảng 50.000 đồng/kg.
