Ở sông Hồng có một loài côn trùng nghe tên lạ tai, thường xuất hiện vào một thời điểm rất ngắn trong năm, được ví "lộc trời", đó là con vờ. Theo kinh nghiệm của người dân làng chài, vờ thường “lên” vào khoảng tháng 2 đến tháng 4 âm lịch, khi tiết trời đang oi ẩm chuyển sang mưa nhẹ. Chúng sống vùi sâu dưới lớp đất thịt ở đáy sông, rồi đồng loạt trồi lên mặt nước vào lúc rạng sáng để lột xác.
Con vờ chỉ xuất hiện vào một khoảng thời gian ngắn
Chỉ trong vòng 1–2 tiếng ngắn ngủi, hàng ngàn con vờ lơ lửng bay là là trên mặt sông, trắng xóa một khúc nước. Sau hai lần lột xác, vờ đẻ trứng rồi chết, khép lại vòng đời chóng vánh.
Vờ không xuất hiện ngẫu nhiên khắp nơi mà chỉ chọn những khúc ngã ba sông có nền đất mềm, thuận lợi để làm tổ. Chính vì vậy, người dân muốn săn được vờ phải có “con mắt nhà nghề” và nắm rõ quy luật nước lên, nước xuống. Khoảng 3 giờ sáng, họ đã có mặt trên sông, thuyền nhỏ gắn vợt lưới, đèn pin sáng rực. Khi mặt nước bỗng nhấp nháy ánh cánh vờ, đó là lúc cuộc săn bắt bắt đầu.
Khác với trước đây chỉ vợt thủ công, giờ đây nhiều người đã trang bị thuyền máy, phễu lưới để hớt nhanh hơn, tránh để vờ chìm xuống hoặc bị nước làm nát. Mỗi mẻ vợt phải thật dứt khoát, kéo thuyền cập bờ ngay để giữ chất lượng tươi ngon. Vờ nhẹ như tơ, bay nhanh và dễ tan trong nước nên người săn phải thật khéo léo.
Để săn được con vờ phải có kinh nghiệm
Anh Long (người có kinh nghiệm săn con vờ ở sông Hồng) chia sẻ, vờ thường nổi rộ vào khoảng 4-5 giờ sáng, thời gian chỉ kéo dài chừng 10–15 phút. Khi ấy, cả một khúc sông trở nên náo nhiệt, thuyền chạy dọc bờ để gom “lộc trời”. Lúc được mùa, một gia đình có thể thu được vài chục kg vờ chỉ trong một buổi sáng. Sau khi vớt, vờ được đãi sạch ngay tại sông, bỏ phần xác mềm rồi đưa về bán. “Vờ lên bao nhiêu là có người mua hết bấy nhiêu. Đầu mùa giá khoảng 200.000–300.000 đồng/kg, cuối mùa hiếm hàng thì giá tăng vọt”, anh Long chia sẻ.
Vờ vốn chỉ là món ăn dân dã của cư dân ven sông nhưng vài năm gần đây đã trở thành đặc sản được săn lùng tại Hà Nội, có mặt trong nhiều nhà hàng, quán ăn, trở thành đặc sản có hương vị lạ khiến ai ăn thử cũng thích mê mẩn. Vờ tươi được chế biến thành nhiều món lạ miệng: chiên giòn với lá mắc mật, xào rau muống, nấu lẩu riêu cua… nhưng hấp dẫn nhất vẫn là món vờ om cá ngạnh. Khi nấu cùng nghệ, riềng, cà chua và mẻ, vị ngọt thanh của cá hòa với vị bùi béo của vờ tạo nên hương vị đặc trưng khó quên.
Chị Nhài (một người dân gốc ven sông) kể: "Ngày trước, mỗi khi vờ bay rợp mặt nước, trẻ con và người lớn đều ùa ra với rổ rá để vớt. Không ai nghĩ thứ côn trùng mong manh ấy sau này lại có giá trị cao đến vậy. Giờ tôi đi xa, mỗi lần về quê nhất định phải tìm mua bằng được vài lạng vờ để ăn cho nhớ vị quê. Từ một món ăn gắn liền với ký ức của người dân ven sông Hồng, con vờ đã trở thành thứ đặc sản quý hiếm mà nhiều người sẵn sàng chi tiền để thưởng thức".
