Cá rò có thân hình thon dài, xương mềm, vảy lấp lánh dưới ánh nắng và đặc biệt là thịt rất ngọt. Chúng thường sinh sống ở các vùng biển nước lợ và khu vực biển nhiệt đới ấm áp. Nhìn thoáng qua, cá rò khá giống cá cơm nhưng khi chế biến lại có vị ngọt đậm, thịt béo và mềm hơn, vì vậy chúng được nhiều người ưa chuộng, đặc biệt là ở khu vực miền Trung.
Trước kia, cá rò là loại cá bình dân, giá rẻ, xuất hiện nhiều ở vùng biển Thuận An (Huế). Nơi đây có điều kiện tự nhiên lý tưởng, nguồn nước trong và giàu sinh vật phù du, tạo môi trường thuận lợi để cá rò sinh sôi. Mỗi năm, từ đầu tháng 4 trở đi, mùa đánh bắt cá rò bắt đầu rộn ràng. Khi hoàng hôn buông xuống, ghe thuyền của ngư dân tấp nập rẽ sóng ra khơi, đặt rớ, giăng lưới bắt cá rò. Đến sáng sớm hôm sau, những rổ cá tươi rói được đưa vào bờ để thương lái thu mua.
Cá rò không chỉ được đánh bắt để chế biến thực phẩm mà còn được bán làm cá giống phục vụ nuôi cá kình thương phẩm. Chính vì vậy, dù nhỏ nhưng cá rò mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nhiều hộ ngư dân ven biển Huế.
“Cá rò phải được giữ sống mới bán được giá, nên khi kéo lưới ai cũng làm rất nhanh, đưa cá vào lồng lưới để giữ tươi. Vào chính vụ, mỗi ngày hai anh em tôi có thể kéo được khoảng 4 rổ cá, bán ra thu được chừng 2 triệu đồng", anh Linh (ở Huế) chia sẻ.
Khác với nhiều loại hải sản được bán theo kg, cá rò được giao dịch theo từng rổ nhỏ (đường kính khoảng 20 cm, sâu 5 cm). Giá cá rò tươi sống dao động từ 200.000 – 400.000 đồng/rổ. Nhờ đặc tính dễ bảo quản khi còn sống và nhu cầu cao, việc đánh bắt cá rò đã trở thành nghề quen thuộc với ngư dân địa phương, mang lại nguồn thu khá tốt trong mùa vụ.
Một trong những lý do khiến cá rò trở nên nổi tiếng chính là vì chúng là nguyên liệu chính để làm mắm cá rò, đặc sản nức tiếng của đất Cố đô. Ban đầu, đây chỉ là món ăn quen thuộc trong bữa cơm của người dân Huế. Nhưng theo thời gian, nhờ các chuyến giao thương và du lịch phát triển, mắm cá rò đã trở thành một trong những đặc sản được du khách khắp nơi tìm mua.
Để làm mắm ngon, cá rò phải thật tươi, được làm sạch cát và tạp chất nhưng vẫn giữ lại vị mặn đặc trưng của nước biển trong từng thớ thịt. Tỷ lệ muối chuẩn là 6 phần cá và 1 phần muối hột. Hỗn hợp này được ủ kín khoảng 30 ngày để cá lên men tự nhiên, tạo ra hương vị đậm đà, béo ngọt và mùi thơm đặc trưng không lẫn với bất kỳ loại mắm nào khác.
Ngày nay, mắm cá rò được đóng hũ tiện lợi, giá bán khoảng 60.000 đồng cho hũ 0,5 kg, tức 120.000 đồng/kg. Nhiều người mua về làm quà biếu hoặc để dành ăn dần. Khi ăn, mắm có thể dùng kèm cơm nóng, bún, hoặc pha thêm chanh, ớt, tỏi để tăng hương vị.
Từ một loại cá nhỏ, dân dã, cá rò đã trở thành “nguyên liệu vàng” góp phần tạo nên món mắm đậm đà ở Huế. Vào mùa, cá rò đươc bán ở chợ địa phương và các cửa hàng hải sản, nhiều người tìm mua về thưởng thức.
