Giữa vô vàn món ngon của vùng đất Tổ, có một thứ bánh mộc mạc nhưng lại khiến ai đã nếm thử đều nhớ mãi, đó là bánh sắn. Nếu ngày xưa bánh sắn xuất hiện trong những bữa ăn đạm bạc, giúp người dân vượt qua thời kỳ thiếu thốn, thì ngày nay món bánh ấy lại trở thành đặc sản được săn lùng tại các thành phố, có nơi bán tới 85.000 đồng/kg.
Ngày trước, khi cuộc sống còn nhiều vất vả, sắn được xem như nguồn lương thực “cứu đói”. Người dân chặt sắn đem phơi, nghiền thành bột rồi nặn thành bánh, đơn giản đến mức chỉ dùng chiếc đũa tạo một lỗ nhỏ ở giữa để bánh chín nhanh hơn. Vì vậy, thứ bánh ấy còn được gọi bằng cái tên dân dã: bánh sắn nhân đũa. Không cầu kỳ, không nhân thịt, nhân đỗ như bây giờ, nhưng hương vị sắn thơm nồng, bùi bở đã theo người dân Phú Thọ suốt những năm tháng khó khăn.
Từ món ăn nhà nghèo, bánh sắn trở thành đặc sản của Phú Thọ nhờ sự sáng tạo và tỉ mỉ trong cách chế biến. Người làm bánh ngày nay không chỉ dừng lại ở kiểu nhân đũa mà đã biến tấu thành nhiều phiên bản phong phú: nhân đỗ xanh trộn dừa béo ngậy, nhân đậu đỏ, đậu đen thanh dịu hay nhân chuối, lạc, vừng mang hương vị truyền thống. Với những ai thích món mặn, bánh sắn nhân thịt băm mộc nhĩ, nhân thịt trộn đỗ xanh hay thậm chí nhân trứng kiến là những lựa chọn rất “đưa miệng”.
Dù được làm từ bột sắn nhưng để có những chiếc bánh sắn ngon đúng điệu lại không hề dễ. Chính người trong nghề cũng thừa nhận rằng bánh sắn chỉ ngon khi chọn đúng loại sắn nếp củ trắng, thân chắc, giàu bột và có vị thơm tự nhiên. Bột phải dẻo, mịn, không lẫn xơ thì khi hấp bánh mới đạt được độ dai và tơi đặc trưng.
Ngoài cách dùng bột khô, người dân Phú Thọ còn làm bánh từ bột tươi, cầu kỳ hơn nhưng cho hương vị đặc biệt. Sắn được bào nhuyễn, lọc bỏ xơ rồi để lắng lấy phần tinh bột trong, sau đó trộn trở lại với phần bã đã vắt khô. Hỗn hợp này được nhào kỹ thành khối bột dẻo sánh, bí quyết khiến vỏ bánh mềm, thơm và giữ được độ dai nhẹ khi chín.
Khi nặn bánh, người làm phải quen tay để chia lượng bột và nhân sao cho cân đối: vỏ không quá dày mà nhân vẫn đầy đặn.
Bánh gói xong được hấp cách thủy khoảng 40 phút. Khi mở nắp nồi, hơi nóng bốc lên mang theo mùi thơm của lá chuối, của bột sắn và nhân thịt. Bánh chín có màu trong đục, hơi ánh nâu, đôi khi xen màu xanh của lá chuối. Vỏ bánh mềm, dẻo, thoang thoảng mùi sắn nếp; nhân bên trong béo ngậy, giòn nhẹ nhờ mộc nhĩ, tạo nên sự hài hòa đặc biệt.
Không chỉ phục vụ người dân địa phương, bánh sắn Phú Thọ còn được đưa đi khắp nơi. Nhiều gia đình làm bánh quy mô lớn có thể bán từ 500–700 chiếc mỗi ngày, và vào dịp cao điểm lên tới hàng nghìn chiếc. Bánh bán tại chỗ thường được hấp nóng với giá chỉ khoảng 5.000 đồng/chiếc, còn bánh gửi đi xa được hút chân không để giữ được lâu hơn.
Trên chợ mạng cũng có nhiều địa chỉ bán bánh sắn sống, giá dao động khoảng 60.000 đồng/chục hoặc 85.000 đồng/kg. Bánh sống có thể để ngăn đá cả tháng, lúc ăn chỉ cần hấp khoảng 15-20 phút. Bánh sắn vì thế trở thành món ăn sáng tiện lợi, đồng thời là món ăn vặt chiều khoái khẩu của nhiều người thành phố.
