Từng là một loại cây mọc dại ven sông, ven suối, cây nhàu - là giống cây quen thuộc với tuổi thơ của nhiều người. Tuy nhìn vẻ bề ngoài không bắt mắt, lại có mùi khiến nhiều người khó chịu nhưng giống cây này giờ đây đang trở thành cây trồng chủ lực, giúp nhiều hộ dân “hái ra vàng” từ trái nhàu.
Nhàu là loại cây hoang dại, dễ trồng, được biết đến như một loại dược liệu.
Cây nhàu thuộc họ cà phê, có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới và thường mọc hoang ở những nơi đất ẩm thấp, nhiều ánh sáng. Thân cây nhỏ, có thể cao từ 2-6 mét, lá to, xanh bóng và hoa màu trắng mọc thành cụm. Trái nhàu hình trứng, bên ngoài xù xì, lúc non có màu xanh lục, khi chín có màu trắng hồng, dài khoảng 5-7 cm. Hoa nhàu nở vào tháng 1-2 và sai trái nhất vào tháng 7-9.
Cây nhàu là một loại thảo dược quý giá trong tự nhiên, mang lại lợi ích sức khỏe cho người sử dụng, đặc biệt là người cao tuổi. Mọi bộ phận của cây nhàu, từ rễ, thân, lá cho đến quả của nó đều đã được tạo ra thành phẩm và bán trên thị trường. Đặc biệt quả nhàu có hình dạng xù xì, mùi hắc đặc trưng nhưng lại chứa nhiều hoạt chất quý giá. Trong y học cổ truyền, quả nhàu được sử dụng để hỗ trợ điều trị huyết áp, giảm đau, chống viêm, tăng cường đề kháng.
Cây nhàu khá dễ tính, không đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, lại ít sâu bệnh. Sau khoảng 12-14 tháng gieo hạt, cây bắt đầu cho thu hoạch quả đều đặn quanh năm. Một hecta trồng nhàu có thể cho năng suất từ 20-25 tấn quả tươi mỗi năm, với giá bán trung bình dao động từ 30.000-50.000 đồng/kg, tùy theo vụ.
Trong những năm gần đây, nhu cầu về các sản phẩm từ trái nhàu đã tăng lên rất nhiều, đặc biệt là từ nước ngoài. Đối với trong nước, người tiêu dùng ngày càng hiểu rõ hơn về lợi ích của trái nhàu, dẫn đến nhu cầu tiêu thụ trong nước tăng lên. Nhìn thấy tiềm năng từ loại quả này, nhiều hộ dân đã học hỏi kinh nghiệm, đầu tư gieo giống và thu về kết quả khả quan.
Anh Phạm Văn Phong (ngụ TP.HCM) thu về tiền tỷ mỗi tháng nhờ trồng cây nhàu. Chia sẻ cơ duyên đến với loài cây có mùi đặc biệt này, anh Phong cho biết, vốn yêu nông nghiệp nên anh luôn ấp ủ xây dựng cho mình một trang trại trồng cây.
Trong thời gian làm việc trong ngành dầu khí, anh được nhiều đồng nghiệp giới thiệu dùng thử sản phẩm chiết xuất từ cây nhàu và cho biết nhiều công dụng đặc biệt tốt cho sức khỏe. Năm 2017, anh Phong quyết định từ bỏ công việc trong ngành dầu khí để về quê trồng nhàu.
Để xây dựng mô hình, anh mạnh dạn đầu tư 50ha đất và bắt đầu trồng cây nhàu. Tuy nhiên, khi bắt tay vào làm, mọi thứ không dễ dàng. “Lúc đầu, do chưa có kinh nghiệm, vợ chồng tôi tỉ mỉ ngồi lựa chọn từng hạt giống, song ươm nhiều lần hạt vẫn không nảy mầm. Cứ như vậy gần 7 tháng trời, vợ chồng quyết định để hạt mọc tự nhiên, khi đó cây lại mọc lên nhanh chóng và dày đặc”, anh Phong chia sẻ thêm về hành trình khởi nghiệp từ cây nhàu của mình.
Theo anh Phong, nhàu là loại cây dễ trồng, ít tốn công chăm sóc, chi phí không đáng kể song cho thu nhập ổn định.
Anh không ngừng cải tiến quy trình sản xuất, ứng dụng kỹ thuật công nghệ mới vào từng khâu trồng cây nhàu. Đó là từ chuẩn bị đất, lắp hệ thống tưới tiêu tự động, đến thu hoạch và bảo quản sản phẩm. Nhờ vậy, năng suất trái nhàu của gia đình ngày càng tăng.
Đến nay, anh Phong đang trồng nhàu trên diện tích 70 ha, đạt sản lượng 1.000 – 1.500 tấn trái nhàu/năm. Doanh thu bình quân từ trồng cây nhàu, bán quả nhàu khoảng 15 tỷ đồng/năm, sau khi trừ chi phí, anh đạt lợi nhuận khoảng 3 tỷ đồng/năm.
Theo các hộ trồng nhàu cho biết, sau khi chọn giống khỏe mạnh, sẽ tiến hành đào hố với khoảng cách từ 2–2,5 mét giữa các cây, bón lót phân chuồng hoai mục trước khi trồng. Trong quá trình chăm sóc, việc làm cỏ, xới đất và bón phân định kỳ đóng vai trò quan trọng, nhất là trong năm đầu tiên để cây phát triển bộ rễ vững chắc. Ngoài ra, cây cần được tỉa cành để thông thoáng và hạn chế sâu bệnh. Khi cây ra hoa kết trái, người trồng cần chú ý phòng trừ sâu đục quả bằng các biện pháp sinh học, đảm bảo chất lượng quả nhàu thu hoạch đạt tiêu chuẩn để sản xuất dược liệu.
Tương tự anh Phong, anh Khưu Văn Chương (ngụ Cà Mau) bỏ công việc ngành Công nghệ thông tin để khởi nghiệp với trái nhàu. Anh đầu tư gần 1 tỷ đồng trồng 15.000 gốc nhàu trên 5ha đất. Song, trong thời gian đầu, cây không phù hợp với đất nên không phát triển tốt.
Sau đó, anh Chương nghiên cứu, học hỏi nhiều tài liệu khác nhau để tìm hiểu về cây nhàu. Chỉ hơn 1 năm, vườn nhàu cho trái lứa đầu tiên và nguồn thu nhập ổn định. Anh cũng chủ động liên kết với nhiều nông dân trong tỉnh trồng gần 20ha nhàu. Khi có nguồn nguyên liệu lớn, anh bắt đầu nghiên cứu, sản xuất nước cốt chiết xuất từ trái nhàu.
Theo anh Chương, công đoạn khó nhất là làm mất mùi hăng nhưng vẫn giữ lại được hương vị và công dụng của trái nhàu. Sau nhiều lần thử nghiệm với hàng chục mẫu nước cốt, anh đã chọn ra công thức ưng ý.
Hiện, mặt hàng nước cốt nhàu được anh Chương được phân phối rộng khắp cả nước nhờ các sàn thương mại điện tử. Chia sẻ với báo chí, anh Chương cho biết một năm thu lãi hơn 1 tỷ đồng nhờ mô hình kinh doanh này.
Dù sở hữu mùi hăng hắc khiến nhiều người “nhăn mặt” khi lần đầu tiếp xúc, nhưng trái nhàu lại ẩn chứa hàng loạt hoạt chất quý giá, đặc biệt hữu ích cho sức khỏe. Không chỉ hỗ trợ điều hòa huyết áp, tăng sức đề kháng, mà còn mở ra hướng đi mới trong ngành dược liệu tự nhiên. Khi biết cách khai thác tối đa giá trị của loại cây tưởng chừng dại mọc ven sông này, nhiều nông dân đã đổi đời, biến cây nhàu thành “vàng xanh” ngay trên mảnh đất quê hương.
