Trong bảng xếp hạng các loại rau và trái cây giàu dinh dưỡng do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ thực hiện, cải xoong được chấm điểm tuyệt đối 100/100, trở thành loại rau lành mạnh nhất thế giới.
Cải xoong hay còn gọi là xà lách xoong (tên khoa học Nasturtium officinale), là loài thực vật thủy sinh thuộc họ Cải (Brassicaceae). Cây có thân giòn, lá xanh đậm, vị cay nhẹ và mùi thơm đặc trưng. Chúng thường mọc ở nơi có nguồn nước trong mát như bờ suối, ruộng trũng hay ao hồ nhỏ. Ở Việt Nam, cải xoong được trồng phổ biến ở cả 3 miền, vô cùng quen thuộc với những bữa cơm hằng ngày của người dân.
Đây là loại cây dễ trồng, dễ chăm, chỉ sau 30–45 ngày gieo đã có thể thu hoạch lứa đầu tiên, và cứ khoảng 20–30 ngày lại cho thu hoạch một lần. Đặc biệt, cây có thể sống và cho thu hoạch liên tục trong nhiều năm, thậm chí hàng chục năm mà không cần trồng lại. Để có rau ngon, người trồng chọn ruộng nước bằng phẳng, nhiều bùn, bón phân hữu cơ, rồi cắt thân bánh tẻ rắc đều lên mặt ruộng. Chỉ sau một tuần thân bắt đầu mọc rễ, 45 ngày sau cây cao khoảng 40cm là có thể cắt lứa đầu tiên.
Theo kinh nghiệm của người dân, cây cải xoong có thể sống tới hàng chục năm nếu được chăm sóc cẩn thận. Tuy nhiên, để duy trì năng suất và chất lượng, người trồng thường chỉ khai thác từ 7–10 năm, sau đó cày đất, luân canh với cây trồng khác rồi mới quay lại trồng tiếp. Cách làm này giúp đất nghỉ, rau vụ sau lên đều, lá dày, vị ngon và giòn hơn.
Tại các tỉnh vùng núi phía Bắc, người dân còn trồng cải xoong theo nguồn nước suối tự nhiên, rau mọc xanh mướt, thân trắng nõn, lá mỡ màng, không cần thuốc bảo vệ thực vật. Loại này được xem là đặc sản có độ sạch và độ giòn ngọt tự nhiên. Người tiêu dùng chỉ cần rửa qua vài lần là có thể chế biến ngay, không lo vấn đề giun sán hay hóa chất. Ngược lại, cải xoong ở vùng trũng hoặc ruộng thấp thường lẫn nhiều bèo tấm, phải rửa qua nước nhiều lần mà vẫn khó sạch hoàn toàn. Rau được vận chuyển về Hà Nội bán với giá 40.000–50.000 đồng/kg, có khi "cháy hàng" vì khách đặt trước quá nhiều.
“Rau cải xoong suối bán chạy lắm, dù giá 40.000–50.000 đồng/kg, thậm chí đắt gấp 3–4 lần so với rau cải xoong thường, nhưng vẫn liên tục cháy hàng”, một người bán rau đặc sản Tây Bắc chia sẻ.
Một trong những ưu điểm nổi bật khác của cải xoong là khả năng thích nghi linh hoạt, có thể trồng được cả trên cạn và dưới nước. Dù vậy, cây vẫn ưa râm mát, tránh ánh nắng gắt, vì thế thường được trồng ở khu vực có bóng râm hoặc gần suối, kênh mương. Nhiều nông dân còn tận dụng những cọng cải xoong già có nhiều rễ để nhân giống, giúp cây mới phát triển nhanh, khỏe mạnh và ít sâu bệnh.
Từ rau cải xoong có thể làm thành vô số món ngon như luộc, nhúng lẩu, xào tỏi, nấu canh thịt bằm... Khi tiết trời chuyển lạnh, rau cải xoong lại trở thành món rau được ưa chuộng ở các chợ dân sinh. Chị Lành (người bán hàng lâu năm tại chợ Xa La, Hà Đông, Hà Nội) cho biết: "Cứ mỗi mùa đông đến, trên sạp lại bày kín những mớ cải xoong xanh non, mỡ màng, được khách mua liên tục. Giá rau thường dao động từ 5.000–10.000 đồng/mớ".
