Miền Tây Nam Bộ từ lâu đã nổi tiếng là vùng đất trù phú, sông nước dạt dào, nơi sản sinh ra vô số đặc sản độc đáo mà không nơi nào có được. Ngoài những cái tên quen thuộc như cá linh, cá kèo, cá sặc rằn, nơi đây còn có một loài cá mang cái tên nghe vừa lạ vừa vui tai, đó là cá loi choi. Tuy không nổi bật như những đặc sản khác, nhưng hương vị dân dã, mộc mạc của loài cá này lại khiến bao người ăn một lần là nhớ mãi.
Cá loi choi thuộc họ cá chình biển, thân tròn, dài, trông giống như chiếc đũa, có lẽ vì thế mà dân gian còn đặt cho chúng cái tên rất hình tượng là cá đũa. Một con trưởng thành thường dài khoảng 20cm, cá lớn có thể đạt tới 40cm. Chúng thường sinh sống ở vùng nước lợ, đặc biệt là những bãi bùn, bãi bồi ven sông hoặc các cồn đất mới nổi, nơi giàu phù sa và nguồn thức ăn tự nhiên. Theo kinh nghiệm của ngư dân miền Tây, cá loi choi chỉ xuất hiện theo mùa, chủ yếu từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, khi chúng từ ngoài biển theo con nước vào cửa sông để sinh sản.
Trước đây, do thân hình nhỏ và không được đánh bắt nhiều, cá loi choi chỉ gắn với người dân nghèo chứ ít được biết tới rộng rãi. Họ chỉ bắt về để ăn trong nhà, làm món kho, món xào hoặc phơi khô dự trữ. Nhưng vài năm gần đây, khi ẩm thực vùng miền được nhiều người quan tâm, cá loi choi bỗng trở thành đặc sản lạ được săn lùng. Món ăn dân dã này nay đã có mặt trong các quán nhậu và nhà hàng, làm thành món nhậu được khách ưa chuộng.
Cá loi choi có thể chế biến được nhiều món ngon, trong đó nổi tiếng nhất là xào sả ớt. Cá sau khi rửa sạch, được ướp muối, sả, ớt băm rồi chiên trong chảo dầu thật nóng. Khi gặp lửa, mỡ trong thân cá tỏa ra mùi thơm ngậy quyện với hương sả. Miếng cá vàng giòn bên ngoài, dai và béo bên trong, khi ăn cảm nhận rõ vị ngọt tự nhiên hòa cùng vị cay cay của ớt. Ngoài ra, cá loi choi còn được nấu canh chua, kho khế, chiên giòn chấm mắm me...
Một cách thưởng thức khác cũng được nhiều người ưa chuộng là khô cá loi choi. Để làm khô, người dân chọn cá tươi, rửa sạch bùn đất, để ráo nước, sau đó trộn với chút sả và ớt bằm rồi đem phơi nắng. Cá nhanh khô và có mùi thơm rất đặc trưng. Khi ăn, chỉ cần nướng trên than hoặc chiên sơ là dậy mùi hấp dẫn. Khô cá loi choi ít xương, thịt chắc, ngọt và hơi dai, rất hợp để làm gỏi xoài xanh hoặc gỏi bông súng.
Hiện nay, khô cá loi choi được bày bán nhiều trên các chợ mạng và sàn thương mại điện tử, trở thành sản phẩm đặc sản được khách phương xa tìm mua. Giá cá tươi dao động khoảng 70.000 đồng/kg, trong khi cá khô có thể đạt đến 200.000 đồng/kg do tốn công chế biến. Loại cá này chứa nhiều mỡ tự nhiên, nếu để quá lâu sẽ bị “gắt dầu”, ăn có vị đắng nên tốt nhất chỉ nên dùng trong vòng vài tháng.
"Cá loi choi tuy nhỏ nhưng ngọt thịt và béo. Khách đặt mua nhiều, vừa vì tò mò cái tên lạ, vừa vì hương vị độc đáo. Mỗi khi nướng lên, mùi thơm lan tỏa khắp nhà, ai cũng phải xuýt xoa", chị Lan (người bán đặc sản miền Tây trên chợ mạng) chia sẻ.
