Cổng đình làng Di Linh với những câu đối sơn vàng nổi bật. Ảnh: Hà Nguyễn
Đình làng thờ nữ thần
Đình làng Di Linh (xã Di Linh, Lâm Đồng) nổi bật với kiến trúc đẹp mắt, thu hút nhiều khách tham quan. Công trình có 3 tầng mái lợp ngói đỏ, đầu đao cong vút, trang trí bằng những họa tiết tinh xảo, hình tượng rồng cách điệu uốn lượn.
Trên đỉnh mái đình là hình quả cầu lửa với các đường nét mềm mại, hai bên là đôi rồng chầu. Hầu hết các họa tiết đều được ốp từ mảnh sành, sứ với tông màu lục, lam, vàng, đỏ,...
Đầu đao (ảnh trái) với nhiều họa tiết mềm mại, hình rồng. Mái đình (ảnh phải) có hình tượng đôi rồng chầu quả cầu lửa. Ảnh: Hà Nguyễn
Ông Huỳnh Văn Tài (70 tuổi), Phó Ban quản lý đình Di Linh, cho biết đình được thành lập năm 1860. Tiền thân là một miếu nhỏ thờ Thành hoàng và thần Thổ địa, dựng dưới gốc cây hoa sữa cổ thụ. Cây hoa sữa này hiện vẫn tồn tại, thân to khoảng 10m, tán rộng tỏa bóng mát.
Sau này, nơi đây còn thờ nữ thần Thiên Y A Na.
Ảnh tư liệu về đình từ lần trùng tu đầu tiên vào năm 1927 đến năm 2017. Ảnh chụp lại
Ông Tài giải thích: “Theo truyền thuyết, Thiên Y A Na là người Chăm, có công khai phá, cai quản các vùng đất từ Khánh Hòa đến Đồng Nai ngày nay. Vì vậy, người dân Di Linh xưa lập miếu thờ bà như người có công mở đất lập làng.
Ngày 18/3/1917, vua Khải Định ban 3 đạo sắc phong thần và lệnh cho người dân Di Linh phụng thờ. Do miếu cũ quá nhỏ, dân làng quyết định di dời đến khu đất rộng hơn.
Sau nhiều lần tôn tạo, trùng tu, đình có diện mạo như hiện nay. Ảnh: Hà Nguyễn
Tư liệu xưa ghi lại rằng, khi đó làng đã đổi 7 con trâu khỏe mạnh lấy 8.858m² đất rẫy của đồng bào dân tộc thiểu số để dựng miếu mới. Công trình mới có nền đất, vách ván, mái tôn, gồm 3 gian thờ.
Sau khi hoàn thiện, các bô lão và chính quyền địa phương đã rước 3 đạo sắc phong về thờ và đặt tên là đình làng Di Linh. Từ năm 1917, đình trải qua nhiều lần trùng tu và có diện mạo như hiện nay”.
Chính điện có 3 gian thờ: Bên trái thờ Dương thần là Thành hoàng, bên phải thờ Âm thần hay còn gọi là Sơn Quân linh phụ chi thần, ở giữa thờ nữ thần Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi.
Chính điện (ảnh trái) và điện thờ nữ thần Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi (ảnh phải). Ảnh: Hà Nguyễn
Đối diện ban thờ nữ thần là bàn thờ hội đồng. Ngoài ra còn có điện tả ban, hữu ban để hương khói, tưởng nhớ những người khai khẩn, sáng lập làng và có công xây dựng, gìn giữ ngôi đình cổ.
“Báu vật” mỗi năm chỉ mở một lần
Đình làng Di Linh lưu giữ 3 “báu vật” từ thời vua Khải Định — chính là 3 đạo sắc phong thần. Chúng được đặt trong hai hộp gỗ sơn đỏ, cất giữ tại điện thờ nữ thần.
Các đạo sắc phong này gồm: Sắc phong nữ thần Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi là thượng đẳng thần; sắc phong Thành hoàng trong địa phương là hạ đẳng thần và sắc phong cho thần núi Sơn Quân linh phụ chi thần.
Sau khi nhận sắc phong, ban quản lý đình xưa trân trọng giữ gìn từ đời này sang đời khác. Những năm chiến tranh, dân làng và ban quản lý đã cất giấu kỹ lưỡng để tránh làm hư hỏng, thất lạc. Nhờ vậy, hơn 100 năm trôi qua, sắc phong vẫn còn nguyên vẹn, không ố vàng, nét mực còn rõ.
Hộp chứa các đạo sắc phong thần được đặt trên điện thờ nữ thần Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi. Ảnh: Hà Nguyễn
Vì là vật vua ban, được thờ trong chính điện, trước đây, gần như không ai được nhìn thấy các đạo sắc phong này. Mỗi năm, vào dịp đặc biệt, ban quản lý đình mới mở hộp gỗ để kiểm tra 3 “báu vật” một lần.
Ông Tài chia sẻ: “Hằng năm, đình có các lễ lớn là tế xuân vào Rằm tháng 2 và tế thu vào Rằm tháng 8. Tuy nhiên, đình chỉ mở hộp gỗ đựng 3 đạo sắc phong một lần duy nhất vào lễ tế xuân.
Các bậc cao niên, giữ chức vị cao, có uy tín trong ban quản lý đình phải làm lễ dâng hương kéo dài khoảng một giờ. Đúng 0h Rằm tháng 2, sắc phong được cung kính mở ra để kiểm tra tình trạng bảo quản, sau đó lại cất vào vị trí cũ.
Một bản sao sắc phong thần của vua Khải Định được treo trang trọng trong khuôn viên đình cổ. Ảnh: Hà Nguyễn
Mục đích của việc này là kiểm tra xem suốt 1 năm vừa qua, các sắc phong có được bảo quản tốt hay không, có hư hại gì không để có hướng xử lý.
Sau này, để người dân, khách tham quan có cơ hội xem các đạo sắc phong, ban quản lý đình cho làm bản sao đóng khung, treo trong khuôn viên đình cổ.
Cũng theo ông Tài, trước kia vào lễ tế xuân, tế thu, đình làng Di Linh tổ chức cúng long trọng thu hút nhiều người dân địa phương, khách du lịch đến tham quan. Lễ thường bắt đầu vào lúc 0h.
Lễ vật dâng thần ngoài hương hoa, trái cây còn phải có một con lợn đen tuyền còn sống. Về sau, do khó tìm lợn đen, ban quản lý chuyển sang dùng lợn thường và chế biến sẵn các món ăn để dâng cúng.
“Trải qua nhiều lần tôn tạo, trùng tu, nâng cấp, đình làng Di Linh vẫn mang đậm vẻ đẹp kiến trúc nghệ thuật của đình làng Việt Nam”, ông Tài cho biết thêm.
